AGOMLOK BANGKÍ BANGKÍ DUMSIK
Bhaigeswar Pogag
Turné ngané takamsok Tani: lusuné símínsi appíngémpéyam pinyo buryané émna takamé kindag. Ayit, buddi, asin lang ésar sé ba:pi:sok mirémné símíndé tani: lusuné símínsé. Angu símín sili émyang mé:kinsuya:né émyém tani:yé. Tani:lokké kapé aíké réngamko du:ji édémípé amo:so bangkí bangkí símín péttang lokkésin aíké mo:píko du:sudung.
Tani: opín sokkété aíké mo:píko dung.Émpila asin mé:namdém aí aíké lulod mé:lotki lusar sunado. Lusar sunapé agomém lagido.Agom takamlokké dumsigé du:sudo. Agomé kamamílo asin mé:namdém lusur-sula:mang. Agomé yeko dakkoki mo:lék mo:léklokké agomé odoké síngkí loksin agomé angudo. Agomé du:pum dakpum odokké gírík gítaksulama:namkigom angumínsudo.
Ko:kang agom odokké kinné agomété angumínsudo. Nijirlok agomélang sí:toklok agomété angumínsudo. Yame: ko: odokké mímbírlok luposunam agomdé:gom angu síngkí agom kídardok angudag. Édémípé angu angu opín kídardok agomégom angu angudag. Ope atéro:lok agomété angumínsudag. Lukangko – Mising agomluné kídarké agomété angumínsudag. Misi:lok Sa:yang, Mo:ying, Pagro, Délu, Oyan, Dambug, Somuang, Biyyang, atí atí agom kídardok lulod kídardé:gom angumínsudag. Mo:ying agom lunam kídardok adut kídardé akke Pagro kídaré tatkinmang. Ope atérí:dok agomété angumínsudag. Lukanko-Majuli bok Mo:ying agom dé:lang Buroi-Burolibok Mo:ying agomlok dumsigété asutko angumínsudag. Sodiya tok Sa:yang agomlang Kodom bok Sa:yang agomété asutko angumínsudag. Sok légadé mo:tépé du:pansula odokké édé du:téng dakté kídardok pa:nam attar kídardokigom agom bé:léngé angumínsudo.
Okumlok lunam agom odokké ajon arum lédulo lunam agomété angumínsudo. Iskul, Kolej, I:nibarsiti, Migom okumlok lunam agom odokké Kébu kéba:lok lunam agom kídardété dumsigé angumínsudag. Kourt–kasarilok lunam agom, Ra:séng (parliament)lo M.L, M.P kídarké lunam agom kídarété angumínsudag.
Síngkí, Nébo, Kumli-Yelam, Réngam ager gerné, pési-Ko:ré, Ékér atí atílok agom lunam kídardété angumínsudag. Sémpé du:téng dakténg ki angumínsunamki bigyani kídaré agomém ré:míkla ka:do. Émpila agom boigyanik kídaré varities in language émna ludag. Agom lulotki angumínsudag.
Mo:píso turra du:né agomé 4000 kopé dung. Su édé turra du:né agom kídardém boigyanik kídaré an-ka:la ka:dung. Turra du:né agom takamdokké adud, dumsik, Gomyar, Gompod, Gompir, Artok, To:k kídardokké aí aíké alamé du:sudung. Émpila agomém an-ka:la ka:pé idung. Édémpé lulod kídardé adég adégnamki aiyompé ka:pé nampé idak. Kapila émyém agomé billa du:né a:nélok assémpé biyyartíla du:dag. Asi da:ré kapé anu anu bélamém sigdoji édémípé agom da:rété anu anupé len-yartí:la du:dag. Anu anu gompirém ka:patídag. Anu anupé agomlo gompirém ka:pa:la agomé angudo. Émpila agomélok angu angu dumsigém kéígbo asutko lukanna kangkítung.
Aték agom (Idiolect)
Ope agom (Dialect)
Pe:le agom (Sub-dialect)
Kéba:lok agom (Social dialect)
Mo:rum agom (National language)
Mo:pí agom (International language)
Luposunané agom(lingua franca)
Pijin(Pidgin)
Kreol agom (Creol)
Adíé lubonam agom(Rigister)
Aték agom-Tani: takamé aiyompé larra duyém agomém ludo. Atékpé lunam agomdém aték agom émna ludo.Tani:yé aíké asin mé:namdém akon anyyi lédulo manggom ajon arumlo lusarsudo. Tani: akondok lunam agomdé:lang akondok lunam agom dumsikdé asutkomanggom asutko angumínsudo.Aí aíké lulod agomé angudag. Édémpila tani atérlok lunam agomdém aték agom émna agom bigyanlo ludo.Agom kinji:né Hoket bí sémpé lutung- “The totality of speech habits of a single person at a given time constitutes an idiolect.” Tani:lok porinam, Pési-Ko:ré, abar-murkong ili ilod, Du:téng –dakténg kídardokki agom lulodé angumínmsudo. Pori uniné kídarké agom lang do:lulo pori kinmapé du:né tani: kídarké agomé kídardé angumínsudak. Pori uniné arangí:doksin agomé angumínsudo. Injiniyar, Doktor, Porainé, Lu:ya (ukil) kídarké lunam agom kídardé:té angumínsudag. Okumlok lunam agomété angumínsudo. Abudé omédok lédulo lunam odokké ao:dém lunam manggom bírrang lo lunam agomdé lékomínsumang. Milbong, né:ng, Ajon arum, abíng, ame: lang Opan tani:lang mírém tani:lok agomété lékomínsumang. Émkunamé agomlo aték agomsém aiyompé kinpénamé.
2. Ope: agom (Dialect): Akke du:télo sekai agom ako lu:ya:banné len-ya:mílo édé agomdém lunné bojeya:las gído. Édé agomdokki lunné du:ban-ya:la ame:né ope:dok agomdém lunné yokla gído. Bojekopé lumapé du:dom aíké agomdém mé:pakla akon ope:dok agomém lumíndo. Émdaggom aíké gompirém méyoksudolo adut, gomyar, dumsik, to:k kídardém bérokpé lu:langkumapé ido.Ope: atéro:lokké idaggom du:téng dakténg mo:témínsunamkigom agom to:gé angudo. Lukanko-Sodiyatok Sa:yang lang Lokimpurbok Sa:yang kídardok agomé akamdaggom to:gé angudag odokké ake gompirégom angudag. Namsaitok Somuang ope:lok agom dé:lang Buroli bok Mo:ying agomé akammínsudag. Émdaggom du:téng dakté mo:témínsula odokké aí aíké du:téng dakténg amo:dok pa:nam attar kídardog amin atí kídardok amin kídardé angumínsudo.Po:pé Misingé lang Adié ope: attéllok lenné émna do:yingé lubidag.Amo: asi odokké du:ngko dakko légalok adí lékor kormínkolok du:pan dakpansukang. Émpila agomété asutko angumínsukang. Sé agom ba:nyisok lémí léme: kídardé akamdogom sok légadé du:ngko dakko mo:témínsunam odokké a:né asi manggom Adi di:té du:rínamki adék adékmínsukang. Su anu longéso bédu bédang lang science lang technology ardanamki agomsi aipé anínmínsudungku.
Ope: agom si ope: atéro:lok lunam agomé. Émpila akon ope:dog agomém ope: akondé takinmínsupé asutko ngasoddo. Lukanko-Mo:yingé poking émnamdém Pagro kídaré angkéngkéng émdung. Sa:yangé la:toka émnamdém Mo:ying lang Somuangé na:toka émdung. Sémpiné angu angupé lunam agom kídardém ope: agom émna ludo.
3. Réngamlok pe:le agom (Social dialect):- ope: agomé léko léko adi: ayingém ré:balla opín olungém lumapé, ope: sikpansumapé anupé agom akkongkopé gompumsudo. Okolai sekai:mé lupansumapé réngam akkongkopé ba:pumsula réngamlok ope: agomé lendo. Lukanko Mising lang Adilok bojeko ope: pe:le agomé dung. Émdaggom appíngé tatkinmínsunam légapé ngolu Pa:dam agomkí luposumílo manggom Sa:yang agomlok luposumílo takamé tatkendo. Émkunamé édémpé réngam ara:lo takamé tatkinmínsudopé lunam agomdém “réngam pe:le agom émna ludo.” Réngam pe:le agom lunamlog bé:léngém ba:nyikopé lulado. So ba:nyikopé lukankítung-
(K)Tani:yé du:téng akonlokké du:ng akonlo:pé atí atí ager legapé gí:yon gísonsudo. Bulu mo:té amo:lope gídolo aíké agom dírbíémté gi:bomna gído. Anupé gi:ngangko amo:dok agom lunamémté lukaisupé ido. Édémpé du:téng dakténgé anudolo ope pe:le banyipagdok agomém lulusula ludolo agomdé angupagdo odokké anu agomkopé taddo. Édémpé lenné agomdé édé amo:ng ara:do du:né opedém réngam akkongkopé gompumsunané ager gerdo. Lukanko-Agomé opín lungusumapé odokké réngam lungusumapé lunam agomdém “réngam opín ope: agom émna lupé ido.” Réngam akkolok agomété dumsik lang to:gé angumínsuda. Réngam agom kídardok lulod kídardé aí aíké réngam aradok gompir kídardé kangkinsudag.
Taonnok du:né réngam, Do:lulo du:né réngamlok agom odokké Ti.Bhi Redio lok lunam agom lutad-lusarlok adman agom appídok bé:léngé angumínsudo. Lutad-Lusar, Redio-Ti. Bhi kídardok agom kídardém unnotiné agomé émna réngamé mé:do. Émpila édé agom kídardok artok,to:k kídardém ka:la réngam pe:le agom émdo.
Tolíknam agom (Standard language):- Agom takam lokké du:téng dakténg ki agom ope: é angu lupansunamko ka:pado. Agomé angu angu pé lupansunam légapé akon ope: lok agomém akon ope:yé tatkinmínsumang. Ake agomé dumsik kídardé gésu gélakmínsudag. Émpila agom ope: kídaré tolíknam légapé ajéngém jémínsudag. Émdaggom takam agomdém tolíklama. Odok akkongko manggom annyikopé tolíkdo. Oko agomdém bojeya:pé pokin lukinban-ya:doji édé agomdém réngamé léko lakkola agomkopé tolíkdo. Édémpé réngamé tolíknam agomdém tolíknam (Manok bhasha) agomé émna ludo. Tolíknam agomdokki agomé unnotibodo. Agomém ré:badbopé réngamé asé:pé tolíknam agom dokki ager gernapé lagidag. Hindi agomlok ope: agomé 18 kopé dung.Asomiya agom lo:sin rígdum –ríkkong odokké ra:dang asomlok agom émna ope:yé bojeko dung. Guwalporiya, Kamrupiya, Nolboriya émna angu angupé agom lunné dung. Odok Sibsagor mo:ngke:dok agomdém tolíknam agompé tolíktung.
Mising agomlokkésin bojeko ope: agomé dung. Sa:yang-Moying, Dambuk-Oyan, Délu-Pagro, Somuang-Samuguriya, Bongkuwal-Biyyang émna bojeko dung. Odok édé agom kídardok sékké ope:yé:sin mé:nnyi ma:dopé agom kébangé adman agompé Mising agom émna tolíknam agomko tolentung. Édé agom dokki ngolu Mising agomsim alla odokké poribomla dung. Sé agomsokki Asom migomé Mising agomsém pobuk iskullo poraidopé tolíktung. Mising agom émna lumílo Sa:yang, Pagro, Mo:ying, Oyan émna angupé lupansumang.
Mimong agom (State language):- Mimong ara:lo bojeko agomé du:do. Bangkí bangkí agom takamdém appíngé tatkinmínsumang. Mimong ako solailadopé mimongdok agom ako manggom annyikopé Migom agompé tolígdo. Édé tolíknam agomdokki mimo:dok ager asongém gernado. Édé agomdém mimong agom émna ludo. Ngoluk Asom amimongsok migom okumlo ager gernadopé Asomiya, Bodo lang English agom kídardém tolíktung. Borak amo:lo Bengoli agomdémgomdémgom Asom migom okumlok agompé tolíktung.Aíké agom kasumané mimong kídardé English agomdém migom agompé tolígdo. Lukanko-Nagalend odokké Arunachal mimonglo English agomsém migom agompé tolíktung. Édémí:pé Bharot amo:ngsok mimong takamlo aí aíké mimo:dok aí aíké lagikampé mimong agomko tolígdo.
Mo:rum agom(National Language):- Mo:rum ako solailapé manggom takamé tatkinam agomko lagoiru:do. Mimong takalokké kapé mimong agomko du:doji édémípé mo:rum takamlokké mo:rum agomko du:do. Édé agom dokki mo:rumlokké ra:séng lo ager gernado. Édé agomdém takamé tolíknamki appíngé édé agomdém poking-lukinpérung ido. Ngoluk mo:rumso Hindi agomdém mo:rum agompé tolíktung. Émdaggom akke mimonglok tani: kídaré supaksin tolíkma:la ayyompé Hindi agomsém mo:rum agompé toríksumada. Mo:rum agompé supaksin English agomdém mo:rum agompé tola dung.Édé agomdokki mo:rumlok lutad –lusar, Ti.Bhi, Redio atílo mo:rum ngasodém lusarsunado.
Assamese, Bodo, Bengoli, Monipuri, Uriya, Hindi, Sindi, Malayalam, Tamil, Kanara, Gojarat, Marathi, Panjabi, Maitheili, Nepali, Kangkoni, Urdu Songostkrit bangkí bangkí agomé Bharo:t mo:rumso migom agompé tolíktung.
Mo:pí agom(International language):- Mo:písé anu anupé technology é unnotila gítínamki silo mo:písok takamé gíríg-gítakmínsula:dung. Émnamé mo:pí takamlo tatkin mínsunam agomko lagiru:do. Mo:písok mo:rum takamé tatkinmínsunam légapé tatkin lukin-ya:bannam agom ko mo:pí agompé tolígdo.Édé agomdokki mo:písok mo:rum takamlo pési-ko:ré ager gernadopé tolígdo. Mo:píso English agomsém mo:pí agompé tolíktung. Rastriyo Onggolok agompé English, Arabi, Sina agomdokki ager gerdopé tolíktung. Émdaggom English agomsém mo:písok takamé tatkin-ya:bandag.
Édílai anupé agom ako la:len-gelasin mo:pí agompé tolígdo. Édémpiné agomdém “Artificial language” émna ludo.Daktor L.Zamenhoph bí anupé agom ako la:lenka. Édé agomdém “Experanto” émna lutagai. Édémpé anupé la:lenam agomdé aipé lupodaggom aipé go:sa:mané (Stable language) agomé.
Luposunané agom (Lingua Franca):- Mo:píso bojeko tani:yé dung.Édé tani: takamlokké aí aíké agomé du:sudung. Akon réngamdok agomém akon réngamé tatkinmang. Édémpidagém luposunané agomko lagido. Lukanko - Asom amo:so bojeko angu angu agom lusuné ope:yé dung. Asomsok takamé tatkinnam Asomiya agomki luposudo. Édé agomdém luposunané agomé émna ludo. Asomiya gomsé Asom amo:ngo:sok langua Franca ngé odokké Asom mimosok migom agomé. Sé agomsé ngoluké north-East mimong takamsok luposunané(langua Franca) agompé idag. Ngoluk Adi-Mising agom luné takamké ope: kídaré angu angupé lunané agomé du:sudung. Odok Pa:dam agomsim luposunané agom kísapé lulado.Sé agomsok luposumílo Adi-Misinglok angu angu ope: takamé tatkindo. Ngoluk Bharo:t mo:rumsok Hindi agomsémgom mo:rumsok langua Franca kísapé lulado.Si:n de:lok Mundarin agomdém buluké langua franca kísapé ludo.Arunachal mimosok lunam Arunamese (Brocken Assamese) dém lang Hindi agom odokké Nagalend mimo:lo Nagamese agom kídardém langua franca pé ido.
Pijin(Pidgin):- Édílai pési-Ko:ré légapé angu angu tani: réngalok ami:yé ríksumílo agom ngasotko lendo. Édé ngasoddém la:pakpé anupé agom ako molenpé ido. Manggom réngam anyyidok lubomsula du:nam agom annyidok akondok agomdém luya:banné du:do. Bottaya:pé luné agomdé ame:né agom luné ope:dok agomdém nérkudo. Émdaggom ame:né agom luné ope:dok agomdok gompirém asutko la:té ludo. Odo anupé agom ako lendo. Édé agomdém Pidgin manggom Pijin agom émna ludo. Édé agom dokki pési-Ko:ré agerém gernado. Lukanko-Prosanto Mahasagor dip kídardém kípumsula “Beach-La-Mar” émnam agomko la:lentungai. Édé agomdokki buluké pési-Ko:ré agerém gernadungai.
Kreol(Creol):- Adék adék amo:lo bangkí bangkí agom luné réngamé du:do. Odo yonbu:sula anupé agom ako la:lenpé ido.Édémpé yonbu:sula le:lennam agomdém Kreol agom émna ludo. Angu angu pé luné agom kídardok atí atí légalok yonbu:sula la:lennam agomdé pési-Ko:ré légapé agerro: a:mang angu angu ager légapété ager kado. Édé agomdokki luposumílo akondok lunamdém akondé tatkinpé asutko ajukiadag. Émdaggom édé Kreol agomdokki me:lampé édé du:tédok réngamé édé agomí:dok luposunado odokké porinado. Édé agomdé ané agompésin baddoku. Lukanko-Morisos mo:rumdok Phorasi agomlok lenné Morisos Kreol agompé ila dung.English agom dokki lenné Taki-Taki lang Jew-Tenggo agom ba:nyisigom Aphrika mo:rumbok Pagbo-Pagné kídardok lubomsunam Kreol agompé ila dung.
Légí légang kennané agom(Register):- Sé agom ségom lagiru:nam agomko. Migom okumlok agomdé:lang Okum éra:lok lunam agom kídardok dumsigé gé:sumínsumang. Mé:tom, Gomsar, Do:ying lutad-lusar takamlok dumsigé angumínsudag. Pési-Koré, Éké kinam, Réngam ager gerkolok lunam agom kídardok lunam manggom adman agom kídardok dumsigé angumínsudag. lukanko Poyirné abudok lunam agomdé:lang luya:n(Ukil)lok lunam agomdok bé:léngé angumínsudag.Poyirné abudé kapé kísa poyirnam ko: ko:néngém ludoji édémpé luya:ndé kourtdo lumang. Édémí:pé angu angu ope: lok lunam agom kídardok bé:lu bé:léngé angumínsudo. Daktoré kiné ami:dok lédulo luposunam agom odokké do:lulok arík iné tani:dok luposunam agomdé angumínsudag. Poriné lang porima:né réngam annyidok agomé angumínsudagrung. Poriné réngam ara:dokkésin agomé angumínsudag. Édémpé aí aíké du:téng dakténglok légé légang kinnané agomdém “Légí légang agom” émna ludo. Asomiyapé “Brittigot Bhasha” émdag. Édémpiné agom kídardém lo:dípé lu:yarra du:mang. Lupékowém anna ludo. Ayir ka:la manggom du:ngko dakko atíém ka:la sémpiné agom kídardém ludo. Sémpiné agom kídardém du:téng dakténgém ka:la lunamki sim “Légí légang agom manggom Poristiti Nidhark Bhasha” émna ludo.
Kayirsunané Potin-Dr. Arpana Konwar.
Doksiri দকচিৰি, ডিচেম্বৰ, ২০২৪
No comments:
Post a Comment