NAPPANG AGOM, ADNAM AGOM LANG RÉNGAM

 

NAPPANG AGOM, ADNAM AGOM LANG RÉNGAM

Bhaigeswor Pogag

   Tani: lusuné símínsi réngam gamla du:né. Sé gompirsokki sém lukandag- ‘Tani:lokké ilod gílod dolod tí:lod, gélod bomlod lok lérí:dé réngam odokké appíng ager asong yelod daglod takamdé réngam kétaksudag. Réngam kama:pé Tani:é atékpé yela-daglamang. Tani: kapila réngam gamla du:doji édém kinpé ngolu angu turné ngané símín-péttang, tapum-taying kídardém luyisula ka:lado. Édé appídokké yelod daglod kídardok alodé ngayi-ngasanamdé buluké léríngé. Buluké gerpéru:nam agerdé aíém turra du:nam légapé mutursula du:namé odokké ao: ommang ola aíké opín olungém olen-ballenna du:yar monamé. Aíké ékér amírém larmola odokké turla du:la:dopé okai okaiko dola du:pé idag. Mibo-milung odokké ngapí ngasod a:yemílo pira ga:rasula turla du:pé du:rasukoko lagidag. Ao: ommang oson oyonsunam légapé mimé-milopé ajon jonbosupé idag odokké ao: ommangém aíké ale:lo tura-barrasudopé o:sa bosa:pé idag. Turné-ngané takamlokké aíké yegang daggang, réngamlok yelod daglod odokké lupo manmo:égom édé réngamdok ikamípé ido. Émdogom Tani: lusuné símínsi édé turné ngané símín-péttang, tapum-taying kídardok anguya:dag. Tani:é ao: ommang ola o:sa bísango:namé kamang. Buluké réngam ageré bojeko du:dag. Tani:é mo:píso éddíko turné ngané, Tapum-taying, nésin-némíng du:song appídém akampé ka:si mosi:pénampé idag. Tani:é aíké ékér amír odokké réngam, Mimong, Mo:rum odokké mo:pí appí:lo:pé bérra ka:si mosi:pénampé idag. Bulu aíké réngamlo du:pé agomko lagidag. Édé agom kídardém buluké aíké  réngam ara:ngído du:la; agomém lukai-pokaisupé idag. Édé aíké agomí:dokki buluké réngamdok lédulo lupo-manmo idag. Akoné akonké asin mé:namdém lusarsudo. Édé agomí:dé réngamko bomdo.Édé réngamí:dé édé agomdokki ayang-a:bom ormínsudo.

Émpila tani: lusné símínsim réngam símíné émna ludo. Agomdé réngam ako bomnané légapé turdakso lagiru:nam bottané amanko. Agom kamapé opín ako turra du:la:mang. Mo:píso agoko turra du:pé réngamko  lagiru:dag. Édé agomdém turra du:mopé réngamé lubomtíla du:pa:ye. Réngam kama:pé agomé mo:píso turra du:la:mang. Réngam lang agomdé kekon kesagém oríksunané égo (Légo) kísapé da:ríksudag odokké agom opíném kangkinsubodag.

    Supaglo:pé mo:píso 7,100 démyang bojeya:pé agomém lubomsula dung. Édé agom kídardok ake agomé mo:písokké yogbomna gídung. Ake agomé mo:písokké  yokpakpé yokpakpé ila dung. Ngoluké Bharo:t mo:rumso kamang émdogom 270 kíramko ané agomé dung odokké kamang émdogom 19,500 doksin bojeya:pé nappangki lubomsunam agomé dung. Supaglo:pé ngoluké Bharo:t mo:rumso 22 ko agomém  Bharo:t mo:rumsok runggo potin ara:dok pi:nyiné ko:ri:do mé:nggésunam agompé ri:nga:líktung. Agomsém oné anéké  oté:lígnam amanmang odkké Oné abukésin oté:lígnam amanmang. Agomdé réngamké binam amanko.Édém réngam ara:ngídokki lukai-pokaisudo. Oko réngamdo oko agomém kapé ludoji, édémí:pé ludo. Sé:kaiké ommangé oko réngamdo du:do:ji manggom oko réngamlo sí:sadoji, Édé réngamí:dém aíké émna mé:sudo. Édé réngamí:dok agomém luyirsudo. Turné ngané kídaré olendokké lusatsunam légapé adutko buglendo, Édémpiné adudé turné ngané takamké aíké adud kasudo. Édé adud manggom gomug kídardém oko turné nganésin atérdé lukéng kadopé lusatsulamang.Agom anka:né boigyanik kídaré anka:la ka:la kinnadungku, Tani: ommangé sé:kosin atékpé du:la agom ako lukai-pokai sulamang. Réngmakokki agom lukai pokai sulado. Agomé abuké binam amansinmang. Ko:kangé oko réngamdo du:la sí:sang-gí:sa:doji édé réngamí:dokké agomém lukaisudo. 

     Mising ané-abulok onam ommangko Mipag éra:lo sí:sang-gí:sa:mílo bí Mipag agomí:dém aíké agomé émna mé:su:ye odokké édé gomí:dém luye. Bí dítag me:lampé aíké Mising ané abuké okumpé gíalangkula dungkumílo, odokké Mipag agomém lukuma:pé dungkumílo, Mipag gompir kídardém mitpansuyeku odokké Mising agomí:dém luyeku. Odok luké:dé agomé réngam ara:ngído turra du:né odokké réngamí:dok luyirsudo. Po:pé Tani: takamé agomsém Isorké binamé émna mé:dungai. Édémí:pé tani: takamégom mé:nggésudugai. Yelam kumli: potin kídardémgom  ménggé sudungai Tani:ém Ru:né Píné agomém bitag émna mé:dungai. Mo:písok ka:nam takamsé Ru:né Pínéké binamé, Émkunamé agom sémgom Ru:né Píné binamí:ngé émna lula:do. Édé adídok aku agom luné kídaré dhormo potin kídardo yelam kumli do:yingém bomgabnanépé idungai. Émpila agom kídardém Ru:né Pínéké okti élang uyu írnamé émna mé:namdé:sin mé:murmangai.

      Appíng réngamé aíké  agomém turra du:monam légapé agom gomlabém togénsudo. Siloké adí:so mo:písokké bojeko agomé yogbomna gídung. Oko agomlokké gomlabé kama:ji, édé agomdé mo:píso turra du:pé bojeko mimagém motíla du:pé idag. Oko agomdé mo:písokké léko yokpagdoji édé agomdokké gomlabé:sin réngamdokké yokpagdo.

     Nappalok lubomsula du:nam agomém adnma agompé ikupé, Édé  agomdém luné réngamdok tani: kídaré aipé kinsupé lagiye odokké ardapé ager gerpé lagiye. Aíké agomém aíng ré:badbopé lagiye odokké édé agomdok gomlabém lappé lagiye. Gomlabé kama:mílo agomé mo:pí:so  turra du:lamang. Ainé ainé Do:ying, Do:déng, Do:yarém, Do:sogém, Do:pín, Mé:tom, Gomsarém atpé lagiye. Agomém aíké mé:líksunam abígdokki adladag. Lukanko- Mising agomém Ohomiya, Benggali, Devonagori, Ruman  atí atí agomkokki adladag. Édémpé addolo  édé réngamdé édé abígdokki atpé lagidag  émna tolíkpé lagiye. Mising agomém  moyinsunam Ruman  abíkki addo. Ohomiya agomém Ohomiya abíkki, Hindi agomém Devonagori abíkki, Boro agomém Devonagori abíkkokki addo. Boro agomégom po:pé nappangki lubomsunam agomai. Su:pak Bharo:t Runggo potindok 8 ko:rido dungkabo. Ngoluk Ohom mimo:so Karbi, Dimasa, Mising agomém moyinsunam Ruman abíkkokki addo. Deuri Rabha agomém Ohomiya abíkkokki addo. Po:pé Monipuri agomém Benggoli abíkkokki addungai. Su bulu aíké Methéi abíkkokki addakkubo.

    Meghaloy mimo:lo Khasi ,Garo odokké Jayantiya agomém moyinsunam Ruman abíkkoki addag. Arunachal mimo:lok  tani: takamé Khamti odokké Monpa-Memba, Khamba  kídaré mégela angu angu opín kídaré Ruman abíkkoki addag.

    Ni:tom ba:ri moné, potin adné kídaré aíké  agom odokké angu agom kídarém togabdo pokai lukaisudo. Kapila émyemílo bulu angu angu gomlab labnam kídardok to:k kídardém odokké agomdok dírbí bélam kídardém ki:nipé mé:nggabdo. Ni:tom ba:ri ri:né odokké adné kídaré aíké mé:len molennam kídardém agomkokki lusarsudo. Agomé kama:pé gomlabém lablen-la:mang. Luségla lumílo, agom dé:lang gomlabdé angu angu bé:lénglokké. Émdaggom bulu akondé akondokké kédumsuné, Mo:písok angu angu mo:rum odokké angu angu opín kídarké agom do:ying, dírbí dírlabém porila ka:pé lagidag. Edward Sapir ké Gompirlok lumílo, ‘Agom aíké-Aték mésarém lusarsunanélok dírbíko. Édé língko língko tani:lok aíké aték gyanlok luségé. Aíké ané agomém lé:ngge:la:sin Angu agomém anka: pokangge:la ni:tom ba:ri,moimang bígnam teknik légangém anu gyanén pa:lado.’ Adné kídarké légapé lumílo kangkandopé inam,adnam teknik manggom adnam dumsig, gombug odokké Gomlam kídarké légapé, appíng gomlab lapkolo sé do:ying kídarsémgom mé:nggappé  lagidag. Ngolu angu angu agomlok lenné bangkí bangkí agomlok gomlabém pokaisula odokké buluké do:yingém kinpé lagidag.

    Mising  odokké Ohomiya poriné ommang kídarké lékopé gyan kabosunam légapé Mising lang Ohomiyalok gyaném bojeko kabosupé aido. Mising agomlok lenné senimang, Redio:lok Karpun puli: pébolo lenné lutad ni;tom ba:ri odokké Ohomiya lang Ingraji agomlok  lutad lusar kídarégom agom lukai pokaisunamé bojeko aré kadag.

   Tani:é angu angu mo:rumlokké gomlab, Bigyan do:ying kinnam légapé agomém pokai lukai sudo.Agom pokai lukaisumílo tani:lokké gyané barido. Poyirné abu ané kídaré poyirdagém ko:kangém aíké ané agomém pogela:sin angu angu agomlok gyaném panggela édé agom ara:do du:né gyan kídardém bérokpé kinnadag. Kin-go légangém odokké kinnam pa:nam ponamém ka:yemílo agom kin-go mépagla du:la:mang. Sémpé ka:yemílo ané agomém lagiru:po:namé. Bharo:t mo:rumké anu kin-go ayondok du:ngkampé lékor angngodo:pé aíké ané agomki ko:kangé pogo pokolo  poribopé lagidag. Sinnyingké kin-go dítakso ngoluké Mising agomsémgom Ohom migomé pobug posangko pogolo pokolo ponané agompé tolíktung. Nappang agomlokké silo Mising agomsé adnam agompé ika:bong. Sém mo:sinamdé Mising takamké ageré.

Doksiri দকচিৰি, মে, ২০২৫