বিপ্লৱী সত্তাৰ আন এক নামঃ বিষ্ণুপ্ৰসাদ ৰাভা

 বিপ্লৱী সত্তাৰ আন এক নামঃ বিষ্ণুপ্ৰসাদ ৰাভা 

আজিজুৰ ৰহমান

               নলবাৰী

    মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ পাছত যিসকল মহান ব্যক্তিয়ে অসমীয়া ভাষা-সাহিত্য, কলা-সংস্কৃতি আৰু জাতিটোক সুসংহত ৰূপত প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ আপ্ৰাণ চেষ্টা কৰিছিল, সেইসকলৰ ভিতৰত কলাগুৰু বিষ্ণুপ্ৰসাদ ৰাভা নিঃসন্দেহে অন্যতম আৰু ব্যতিক্ৰম আছিল ৷ তেওঁৰ হৃদয়ত পোৱা যাই এক বিদ্ৰোহী সত্তা ৷ এই সত্তাৰ কাৰণে ৰাভা আজি প্ৰতিজন অসমীয়াৰ বাবে দিগদৰ্শী ৷ হৃদয়ত জাতীয় চেতনাবোধ লৈ জন্মগ্ৰহণ কৰা ৰাভাৰ মনটো ছাত্ৰাৱস্থাৰ পৰাই প্ৰবল বিপ্লৱী আৰু বিদ্ৰোহী আছিল ৷ তেওঁ পঢ়ি থাকোঁতে ইংৰাজ আৰু ইংৰাজসকলৰ কিছু সমাৰ্থক ভাৰতীয় তথা অসমীয়া মানুহখিনিক  ইতিকিং কৰি দেৱালত শ্লোগান হিচাপে লিখিছিল-

     “  ৰাজ্যে আছে দুইটি পাঠা, 

       একটি কালো একটি সাদা ৷

       ৰাজ্যে যদি মংগল চাও

        দুইটি পাঠাই বলি দাও ৷৷” 

ৰাভাই সৰুৰে পৰাই  অন্যায়, অনীতি, শোষণ, নিষ্পেষণ আদি দেখি দেখিয়ে এটা সময়ত তেওঁৰ মনটো বিদ্ৰোহী হৈ পৰিছিল ৷ ইয়াৰ ফলত তেওঁ সশস্ত্ৰত আত্মবিশ্বাসী হৈ পৰে ৷ যাৰ বাবে তেওঁ এখন হাতত বন্দুক আৰু আন এখন হাতত কলম তুলি লৈ তেওঁৰ বিদ্ৰোহী মনটোৱে সদায়েই অন্যায় আৰু অনীতিৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ আৰু বিপ্লৱ কৰি গৈছিল । তেওঁ প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল, সমাজৰ যিবোৰ নীতি-নিয়মে দুখীয়া, নিচলা, কৃষক, শ্ৰমিক আদি জনসাধাৰণক নিজৰ প্ৰাপ্তিৰপৰা বঞ্চিত কৰি ৰাখে, সেই নীতি-নিয়মবোৰ তেওঁ  ভাঙি-ছিঙি চূৰ্ণ-বিচূৰ্ণ কৰি এখন নিকা সমাজ গঢ়িব বিচাৰিছিল ৷ সেয়ে তেওঁৰ বিপ্লৱী মনটোৱে গীতৰ মাজেৰে বিদ্ৰোহভাৱে লিখিছিল-

        “ ভাঙ্ ভাঙ্ ভাঙ্ ভাঙ্

          লোহাৰ শিকলি ভাঙ্

          ছিঙ্ ছিঙ্ ছিঙ্ ছিঙ্

          দাসৰ বান্ধোন ছিঙ্ ৷”

ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ আহ্বানত মহাত্মা গান্ধীৰ নেতৃত্বত পৰিচালিত হোৱা ব্ৰিটিছ বিৰোধী তথা স্বাধীনতা আন্দোলনৰ জোৱাৰ যেতিয়া সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ চুকে-কোণে উত্তাল হৈ পৰে, তেতিয়া তাৰ প্ৰভাৱ অসমতো প্ৰত্যক্ষভাৱে পৰে ৷ ভাৰতীয় জনতাৰ আত্ম স্বৰূপ মহাত্মা গান্ধীক সত্যাগ্ৰহ আন্দোলনত পুলিচে গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ ফলত সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষতে গান্ধীজীক মুক্তি কৰি দিয়াৰ দাবীত প্ৰতিবাদৰ অনল শিখা জ্বলি উঠে ৷ অসমৰ তেজপুৰতো এই প্ৰতিবাদৰ অনল শিখা জ্বলি উঠে ৷ তেজপুৰত হাজাৰ হাজাৰ মানুহ লগ লাগি স্বাধীনতাৰ শ্লোগান দি গান্ধীজীক মুক্তিৰ দাবী জনায় ৷   তাত এই আন্দোলনকাৰীসকলৰ উগ্ৰমূৰ্তি ধাৰণ কৰা  দেখা পাই পুলিচে তেওঁলোকক ঘৰাঘৰি যাবলৈ কয়, অন্যথা পুলিচে তেওঁলোকৰ ওপৰত লাঠী চলাব ৷ পুলিচ বাহিনীৰ এই বাক্যবাণ  শুনাৰ পাছত কিছুমান প্ৰতিবাদকাৰীয়ে ভয়তে পিছুৱাই অহা দেখি ৰাভাই উদাত্ত হৈ বজ্ৰ কণ্ঠেৰে কৈছিল “ ৰাইজক ঘৰ নালাগে, লাগে স্বাধীনতা, ৰাইজক লাগে মুক্তি ৷” ৰাভাৰ এই কথা শুনি সকলো প্ৰতিবাদকাৰীয়ে আচৰিত হৈ পৰে ৷ তেতিয়াৰ পৰাই ৰভাই প্ৰতিবাদকাৰীসকলৰ মাজত নেতা হৈ পৰাৰ লগতে পুলিচৰ দৃষ্টিত এগৰাকী বিপ্লৱী হিচাপে ধৰা পৰে ৷

        চৰকাৰ তথা পুলিচ বাহিনীয়ে ৰাভাৰ হৃদয় আত্মাত নিবিড়ভাৱে জড়িত থকা বিপ্লৱী সত্তাটোক ৰুদ্ধ কৰিবলৈ পুলিচ বাহিনীয়ে তেওঁক কেইবাবাৰো এৰেষ্ট কৰে ৷ কিন্তু উপযুক্ত প্ৰমাণ নোপোৱাত তেওঁক পুলিচে এৰি দিবলৈ বাধ্য হয় ৷ তেওঁ অৱশ্যে কেইবাবাৰো পুলিচৰ চকুত ধূলি দি পুলিচৰ হাতৰ পৰা ৰক্ষা পৰিছিল ৷ অৱশেষত তেওঁ পুলিচৰ পৰা কিছু দূৰত থাকিবলৈ অসমৰ গাৱেঁ-ভূঞে ঘূৰি গাৱঁৰ মানুহৰ লগত সৰু সৰু সভা পাতি পৰাধীন ভাৰতক কেনেকৈ উদ্ধাৰ কৰিব পাৰি আৰু নিজৰ অধিকাৰ কেনেদৰে আদায় কৰি ল’ব পাৰি, সেই কথাবোৰ অতি সহজ-সৰলভাৱে বুজাই দি জনসাধাৰণৰ মাজত জাতীয় চেতনাবোধৰ ভাব জাগ্ৰত কৰি তোলে । তেওঁৰ নেতৃত্বতে পৰাধীন ভাৰতক উদ্ধাৰ কৰাৰ বাবে কেইবাটাও জাতীয় সংগঠনৰ জন্ম হয় ৷ তাৰ ভিতৰত “ মুক্তি ফৌজ ”, “ নাৰী মুক্তি সংঘ ”, “ কৃষক বনুৱা পঞ্চায়ত ” আদি অন্যতম আছিল ৷ ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্ট তাৰিখে ভাৰতবাসীয়ে ইংৰাজৰপৰা স্বাধীনতা লাভ কৰে যদিও শোষিত লোকসকলৰ মাজত কোনো বিশেষ উন্নতিৰ আভা তেওঁ দেখা নাপালে ৷ তেওঁৰ দৃষ্টিত সেই স্বাধীনতা আছিল সম্পূৰ্ণ মিছা ৷ সেয়েহে তেওঁ সেই স্বাধীনতাৰ সম্পৰ্কত নিজে স্বীকাৰ কৰি কৈছিল “ ইয়ে আজাদী ঝুঠা হ্যায় ৷” অৰ্থাৎ এই স্বাধীনতা মিছা বুলি জনসাধাৰণৰ আগত বুজাই দিয়ে আৰু তেওঁ ভূমিহীন, শ্ৰমিক আৰু কৃষকসকলৰ মাজত সুবৃহৎ আন্দোলন গঢ়ি তোলে ৷

     ৰাভাই অসমৰ বিভিন্ন ঠাই পৰিভ্ৰমণ কৰি ফুৰোঁতে প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল  কৃষক আৰু বনুৱাসকলে বিভিন্ন প্ৰকাৰে লাঞ্ছিত-বঞ্চিত হোৱাৰ কথা ৷ মহাজনবোৰে কৃষকসকলক বিভিন্ন কৌশলেৰে উপযুক্ত সাসুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত কৰা, প্ৰাপ্য ধন দিবলৈ সংকোচ কৰাৰ লগতে শ্ৰমিক, বনুৱাসকলক উপযুক্ত মজুৰিৰপৰাও বঞ্চিত কৰিছিল ৷ এইবোৰ কথা দেখি তেওঁৰ বিপ্লৱী মনটোৱে আৰু বেছি বিদ্ৰোহী হৈ পৰে ৷ সেয়েহে কৃষকসকলৰ উপযুক্ত সাসুবিধা দিয়া , শ্ৰমিকসকলৰ মজুৰি বৃদ্ধি কৰা আৰু তেওঁলোকৰ অস্তিত্ব ৰক্ষাৰ কাৰণে ৰাভাই তেওঁলোকৰ অন্তৰাত্মাত বিপ্লৱ জগাই তুলিবলৈ লিখিছিল-

          “ ব’ল ব’ল ব’ল ব’ল

            কৃষক শক্তি দল

            অ বনুৱা সমনীয়া

            আগবাঢ়ি যাওঁ ব’ল ৷”

ৰাভাই ভালদৰে বুজিছিল যে দেশৰ অৰ্থনীতি তেতিয়াহে উন্ন হ’ব, যেতিয়া কৃষকসকলে মহাজনসকলৰ কবলৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰি স্বাধীনভাৱে কৃষিকৰ্মৰ লগত জড়িত হ’ব ৷ তেওঁ কৃষকক ইমানেই ভাল পাইছিল যে যাৰ বাবে তেওঁ নিজৰ পৈতৃক সম্পত্তি কৃষকক মুক্ত মনেৰে দান কৰি কৃষকৰ প্ৰতি থকা দৰদৰ পৰিচয় দিয়ে ৷ কৃষকসকলৰ প্ৰতি অগাধ প্ৰেম থকা  ৰাভাই কেতিয়াও কৃষকসকৰ অন্যায় হোৱাটো বিচৰাব নাছিল ৷ কৃষকসকলক যাতে কোনো মহাজনে আৰু জমিদাৰবোৰে কেতিয়াও,কোনো কাৰণতে দমন কৰি নাৰাখে, তাৰ বাবে ৰাভাই তেওঁলোকক সাৱধানবাণী  কৰি দিছিল এনেদৰে-

          “ হুচিয়াৰ ! হুচিয়াৰ!!

            ধনী! মহাজন! জমিদাৰ!!

            হুচিয়াৰ! হুচিয়াৰ!! ”

এটা সময়ত ৰাভাৰ বিপ্লৱী মনটোৱে ৰাজনীতিৰ দুৱাৰদলিত প্ৰৱেশ কৰে  ৷ দুখীয়া, নিচলা, কৃষক, বনুৱাৰ হকে বিধানসভাত মাত মাতিবলৈ তেওঁ ৰাজনীতিৰ ক্ষেত্ৰতখনত ভৰি দিয়ে ১৯৫৫ চনত ভাৰতীয় কমিউনিষ্ট দলৰ যোগেদি ৷ ১৯৬৭ চনত তেওঁ তেজপুৰ সমষ্টিৰপৰা নিৰ্দলীয় প্ৰাৰ্থীহিচাপে অসম বিধানসভাৰ সদস্য হিচাপে নিৰ্বাচন হয় ৷ তেওঁ বিধান সভাৰ সদস্য হৈও বৰ্তমানৰ প্ৰায় সংখ্যক ৰাজনৈতিক নেতাৰ দৰে ধন-সম্পদৰ অট্টালিকা গঢ়াৰ মানসিকা বা ক্ষমতা পিয়াহত আতুৰ হোৱা বিধৰ নাছিল ৷ তেওঁ ৰাজনীতি কৰিছিল মূল্যবোধৰ আৰু ৰাইজৰ বাবে ৷ তেওঁৰ কাৰণে ৰাইজে সৰ্বস্ব আছিল ৷ সেয়েহে তেওঁ লিখিছে এনেদৰে-

            “ ৰাইজে ৰজা মোৰ

              প্ৰজাই ৰজা মোৰ

              সুখৰে পঞ্চায়ত ৰাজ ৷”

        মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্তশংকৰদেৱৰ পদ অনুসৰণ কৰি ৰাভাই অসমৰ সকলো জাতি-জনগোষ্ঠীক একত্ৰিত কৰি বৰঅসম গঢ়িব বিচাৰিছিল ৷ কিন্তু ৰাভাই শোষণকাৰীসকলক পৰাভূত কৰিবৰ কাৰণে সকলো জনগোষ্ঠীৰ মানুহক একত্ৰিত হোৱাৰ বাবে আহ্বান জনাই ৷ কাৰণ তেওঁ বুজিছিল অসমৰ উন্নতি হ’বলৈ হ’লে আৰু শোষণকাৰীৰ কৱলৰ পৰা জনসাধাৰণে মুক্তি পাবলৈ হ’লে সকলো জনগোষ্ঠীৰ মানুহে একতাৰে শোষণকাৰীৰ বিৰুদ্ধে মাৰ বান্ধি থিয় হোৱাৰ অতীৱ প্ৰয়োজন ৷ এইক্ষেত্ৰত তেওঁ জনগোষ্ঠীয় লোকসকলক উদ্দেশ্যি কৈছিল- “ জাগিব লাগিব তই মিকিৰ, কছাৰী, খাচী, ৰাভা, গাৰো, মিৰি, কুকী, বীৰ, খামটি-মিচিমি, চুতীয়া,অকা, ডফলা, ডিমাছা, দেউৰী, হাজং .....৷”

        ৰাভা এজন বিপ্লৱী সত্তাই নহয়, তেওঁ এজন স্বপ্নদ্ৰষ্টা দুৰ্দান্ত প্ৰেমিকো আছিল ৷ কিন্তু ৰাভাৰ প্ৰেম আছিল অব্যক্ত ৷ ৰাভাৰ ওচৰত গানৰ সুৰ শিকিবলৈ অহা ছাত্ৰী উষা বৰুৱাৰ প্ৰেমত পৰে তেওঁ ৷ কিন্তু তেওঁৰ হৃদয়ৰ কথা হৃদয়তে থাকি গৈছিল । কাৰণ অব্যক্ত প্ৰেমৰ কাৰণে ৰাভাই তেওঁক নিজৰ মনৰ কথা ক’ব নোৱাৰিলে ৷ যাৰ বাবে তেওঁ উষাক নিজৰ কৰি ল’ব নোৱাৰিলে ৷ সেই কথা তেওঁ অন্তৰ আত্মাৰপৰা গীতৰ আকাৰত লিখিছে-

           “ লগন উকলি গ’ল

            তেওঁ যে নহ’ল কোৱা,

            মনৰ কথাটি মোৰ

            হিয়াত গুপুতে থোৱা ৷”

                 তেওঁৰ প্ৰথমা পত্নী প্ৰিয়বালা দত্তৰ মৃত্যুত তেওঁ শোকাতুৰ হৈ বিৰহী প্ৰেমৰ আশাৰ প্ৰতীক হিচাপে লিখিছে-

          “ পৰ জনমৰ শুভ লগনত

           যদিহে আমাৰ হয় দেখা,

           পুৰাবানে প্ৰিয়ে এই জনমৰ

          মোৰ হিয়াৰ অপূৰ্ণ আশা ৷”

    এইজনা মহান বিপ্লৱী পুৰুষে গোটেই জীৱন মানুহৰ হকে কাম কৰি মৃত্যুৰ আগমুহূৰ্তত বিদীৰ্ণ হৃদয়েৰে লিখিছিল-

           “ এয়ে মোৰ শেষ গান ৷

             মোৰ জীৱন-নাটৰ শেষ ৰাগিণী

             কল্যান-খৰমান ৷”

এই গীতটোৱেই ৰাভাৰ মৰ্মবেদনা উপলব্ধি কৰা প্ৰতিজন অসমীয়াকে কন্দুৱায় ৷

           ৰাভাৰ বিপ্লৱী সত্তাৰ নীতি,আদৰ্শ, তথা মূল্য কিমান, সেয়া ড০ বীৰেন্দ্ৰ কুমাৰ ভট্টাচাৰ্যই ৰচনা কৰা “ বিষ্ণু ৰাভা এতিয়া কিমান ৰাতি ” এই বিখ্যাত কবিতাটিৰ পৰা বাৰুকৈয়ে উপলব্ধি কৰিব পাৰি ৷ নৱপ্ৰজন্মৰ হৃদয়ত জাতীয়তাবোধৰ ভাৱ জাগ্ৰত কৰিবলৈ আৰু ৰাভাৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে জনাবলৈ পাঠ্যপুথিত এইজনা মহান বিপ্লৱী পুৰুষৰ জীৱন দৰ্শনৰ কথাবোৰ সন্নিৱিষ্ট কৰাৰ অতিকৈ প্ৰয়োজন ৷ যাৰ চিন্তা-চেতনাই সকলো শ্ৰেণীৰ মানুহকে উদ্বুদ্ধ কৰিব পাৰে ৷

ফোনঃ ৮২৫৫০৫৫৭৪০