MISING RÉNGAMLO APONG

Sitaram Dole:

      Ohom-Orunasollok leke lokkébong kumda: da:la du:né Mising réngamsé apong tíngke:né réngamko. Tí:batsuné réngamko émna ludaggomsinéi lubadnampé ima:yé. Bulukké aíké mosunam Nogin odokké Po:ro émnam apong ba:nyiko kadung. Édé apong ba:nyidém sígla síkpí: la:ma:nam leke lokkéboi mosuge:la tí:la gídung. Siyum-síro édé ba:nyidém mége:la:sin Potikang, Bilaiti atí atí apongém tíngabdung. Nogin-Po:ro apongkokki Misingé uiyém inadag. Uiyo:ngéméi inamang, appíng ageréméi gernadag. Édé agerdé do:lu:lo la: lu:jarro ajjauko angumínsuam-gamdag. Apongkokki bulu rígbom bonadag, kébangém ba:nadag, me:lém monadag, midangém da:nadag, aliyai-biulok moréné ya:me:-mímbír opeyém kumnadag, mibbom bonadag, ato-ayyom ka:nadag, réngamém kumnadag, anu apin dogod-nadag, amrag, lígang inadag, po:rag tí:nadag atí atí. Lupé luyémílo appíngéméi inadag. Apo:ma:pé Misingé okkomsinéi imang. Ake Mising abí:né manggom míjí:-miné taniyé ro:lokké yumé yuba:dodopé apongém tínganna du:dag. Édémíng sé:kai sé:kaiyé mamug sunadag émna luse senadag. Mo:téng téré:né leke lokkébong Mising réngam ara:lo apo:lok bidné abungko bittíla gídung. Édé a:nédé édílosin bidngasupélanga émna méngkandag.

     Su:pag Mising réngamé aíém tausukítoka. Tayéngké lukannam ager appí:to réngamsém apongém lagiru:dagnéi ? Apoma:pé tésimbulum ila:ma:néi ? Ngok méngkípé ila:dag, kapila ila:ma:yén. Su:pakké to:díso apongkokki ui inanamséi anyí:supénam agomé. Lekkem Mising réngamké pori-uninam kama:dagdo, apongé mittugém mumonéko lang kinam a:monéko émna kinma:dagdo apongki ui inadungagom su inapé lagima:bong, mépag la:dagbong. Mo:té: téré:né lekkem ui-utpong irobdag adído angu angu tani: réngamí:-lokkémpé Mising réngamkésin donam-tí:nam attaré abamangngai. Po:pé bulu simín-sike: rugla, ongo-opung mala odokké apí-a:yé mago:la dola turra du:dungai. Odok lédupé aríg-ísíng ila dorobdag-dodosin donam-tí:nam attaré pí:ramdaggai. Édémpin adído Misingé kera:lo pa:nam apong-adin, oyíng-oge atíkokki ui inamém iroptopé émna mé:la:dag. Émpige:la su:sin po:píngkémpé itíla du:pé lagidag émnam agom du:lang ? Donam-tí:nam attarém su pí:namko pa:pokangku. Aima:né attarém mége:la ainé attarkokki ui-utpongém inala:dag. Ui-utpongém mége:la:sin angu atí atí ager-kídí:démgom apo:ma:pésin ila:dag. Apongém tí:namo:pé tí:namdé aido, ui inanamdé aimang. Apo:sém Mising réngamké ili:-ikamé, yelamé odokké dírbé émna mé:namdé mé:muré. Apong tí:namdé buluk kumliyéi émna mé:la édém tí:namdé abadag. Tolop gíyégom apongé boiop gíyéngom apongé. Édémpé idodom tí:batsula tíngkesul sinamé. Ui ibiné hadu-bokot-kídí:dé uilok tíngkamé émna apong tí:ma:né manggom tí:lí:ma:né taniyémgom bo:lbodapé tí:mopé émna idag. Édé ainé kaboné agommang. 

     Ui inam agersé ansíngo:pe ségri:-sékkompé ipénam agerko. Sém apong-adinkokki inamdé aimang. Kapila:né tíngírsula mittug mumoné apong élang amír-pinnyom gumoné adinkokki ui iyémílo urrad-ko:raddag. Mittugé gula aglíngé sa:la hadu-bokodé lékon lésagém pamínéisulígdag. Lekkem apong élang adinkokki uiyém idungagom su mépakpé lagidagbong. Apong-adinkokki ui iyyo:mílo ui inamdé kabodag apong-adinma:pé iyémílo kabomang émnam du:lang ? Apong adiném biyyo:mílo ui-utpongéla: siné-mo:bobulu mé:líksudag émnam agom kamang. Apong-adinkokki ui ima:mílo bulu mé:nyí:la tamém kanggab la:ma:pé ido. Aíké mosunam nogin-po:rodé aimuméidag, potika:dé aidanmang. Apongém tí:batsuyém pinnyolo ‘Thiamine’ (A kind of vitamin B)é kama:pé inamé lendag. Vitamin pí:ramnyémílo ménggab la:ma:nam la: mé:pa:  la:ma:nammé (Faculty of judgement and capacity of memory) ajji: ajji:la gído. Amírro du:né né:ngé apong tí:batsuymílo bík aki: ara:bok aodokképé aima:pé idag. Édémpé iyém ko:dé éssa:-badge:la:sin pinnyosin aiyo:pé jarra:ma:pé idag. Apong tíngkolok ‘Coronary Heart Disease’ émnam kinam a:namkogom 40% kopé bojela gído. Bojeko tí:badyém édé 100% l:opéi gípi:dag. 

     Apongé tani:lok ékérém lang améro:ngém moyagmang, asinangémsin dodung. Bí kinsuma:dopé tani: mokenépé idung. Édé appí:dém mé:mi:-ka:mi:l ka:la Mising réngamé apongkokki ui inamém mépagnamdé aiyébong. Apong tíngke:nam manggom tíngannammém ménamdé aiyébong. Atí atí réngam agerro:gom apong la:lennammém mépagmílo aido. Misingí:ngémpé apong-adinkokki po:pé ui-utpong iné amiké réngamé édé ba:nyidém inama:pé ui-utpongém ingapka:bong. Édémpé ila Misingémpéyam bulu aiya:du:sin. Apong tí:namém kangkinsunané, dírbí-dírlabé lang ili:-ikamé odokké yelamé émna mé:namdém mépagma:mílo Mising réngamé édílosin gé:rob la:ma:yé. Gé:rob la:nam gé:rob la:ma:namdém mége:la:sin turra:i du:la:yésong du:la:ma:yésong mé:pénam agompé idung.